خرداد
مقاله‌ها
روش مطالعه صحیح؛ چگونه بخوانیم تا کمتر فراموش کنیم
فراموش‌کردن و دوباره‌‌و‌دوباره خواندن و باز هم فراموشی بخشی از مطلب‌های خوانده‌شده، قصه پرغصه بسیاری از ما در دوران تحصیل بوده است و خواهد بود. آرزوی بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان، خواندن کمتر و به‌یادسپاری بیشتر است. اینکه زمان کمتری برای مطالعه صرف کنیم؛ ولی از همان زمان کم، بیشترین بهره و نتیجه را ببریم.
راهکارهای رهایی از فراموش‌کردن
هرمان ابینگهاوس را به عنوان ابداع‌کننده منحنی یادگیری می‌شناسند. این روان‌شناس آلمانی پژوهش‌های جالب و تأثیرگذاری در حوزه یادگیری و فراموشی انجام داد. اینکه چه می‌شود ما موضوعی را فراموش میکنیم یا چگونه آنچه خوانده‌ایم، به یاد می‌آوریم، در زمره بررسی‌های ابینگهاوس قرار می‌گیرد. در نتیجه این بررسی‌ها، ابینگهاوس نشان داد مغز ما اطلاعاتی که می‌آموزد، چگونه و تا چه حدی در خود نگه‌داری می‌کند.
بر این اساس، مغز باید از یک سری تکنیک‌ها و روش‌هایی برای نگه‌داری بیشتر آنچه آموخته است، استفاده کند؛ در غیر این صورت، آنچه یاد گرفته‌ایم به سرعت و آن هم با سرعتی تصاعدی فراموش میکنیم.
علت فراموشی
همچنین ابینگهاوس درباره علت اینکه چرا مطلبی که خوانده‌ایم یا شنیده‌ایم یا دیده‌ایم فراموش میکنیم، به عامل‌های مختلفی دست یافت، از جمله میزان دشواری آن مطلب، میزان فشار روانی و میزان توجه به آن.
ابینگهاوس برای اینکه میزان فراموشی را محاسبه کند، آزمایش جالبی انجام داد. تعدادی کلمه‌های سه‌حرفی خوانا ولی بی‌معنی مثل «سوو»، «خپت»، «سسن» و… جمع‌بندی کرد و این کلمه‌ها را تا شش‌میلیون بار تکرار کرد تا بتواند به طور کامل، آن‌ها را حفظ کند. بعد در فاصله‌های زمانی مختلف سعی کرد این کلمه‌ها را به خاطر بیاورد. این فاصله زمانی از ۲۰ دقیقه شروع می‌شد تا ۳۱ روز. در مرحله بعد بررسی کرد هر کدام از کلمه‌هایی که در این بازه‌های زمانی فراموش می‌کرد، برای اینکه دوباره آن‌ها را یاد بگیرد، چقدر زمان لازم است. نتیجه بسیار ارزشمند کارش این بود:
میزان فراموشی، ثابت نیست؛ بلکه به‌طور تقریبی یکنواخت است. به عبارت بهتر، فراموشی در ابتدا روندی سریع دارد و به تدریج این روند کند می‌شود.
روش‌های صحیح مطالعه را بیاموزیم
بسیاری از ما مطالعه‌مان به این صورت است: کتابی را باز میکنیم و از «ب» بسم‌الله شروع میکنیم و یک‌ضرب می‌رویم جلو. غافل از اینکه مغز ما در حالت معمول از انجام کار جدید یا مطالعه جدید فراری است. بدون اینکه ابتدا مغزمان با موضوع و محتوای کتاب آشنا شود، می‌خواهیم مطلب‌هایی که می‌خوانیم در ذهنمان بماند و هر زمان خواستیم، به‌خاطر بیاوریم.
به احتمال زیاد، متناسب با تلاشی که میکنیم و زمانی که می‌گذاریم و انرژی‌ای که برای مطالعه صرف میکنیم، آن نتیجه‌ای که انتظار داریم، عایدمان نمی‌شود.
خب، خیلی هم مقصر نیستیم. در هیچ کجا یاد نگرفته‌ایم به چه روشی مطالعه کنیم و چگونه می‌توانیم از زمانی که برای مطالعه صرف میکنیم، بیشترین استفاده و بهره را ببریم.
یکی از روش‌های مؤثر برای مطالعه، استفاده از روش هفت‌مرحله‌ایست:
پیش‌خوانی اولیه؛ پیش‌خوانی ثانویه؛ سؤال‌گذاری؛ تندخوانی؛ تست‌زنی؛ مایندمپ؛ تداعی و امتحان.
مرحله نخست: پیش‌خوانی اولیه
مرحله نخست، فقط آشنایی مغز با فضای کلی کتاب است. نگاهی به عنوان کتاب و زیرعنوان آن، متن یا توضیح پشت‌جلد کتاب و نیز فهرست مطالب کتاب و تصویرها و جدول‌ها و نمودارها، تمام کاریست که باید در پیش‌خوانی اولیه انجام دهیم. مدت زمان انجام این مرحله بسته به محتوا و حجم مطالب و تعداد صفحات کتاب بین سه تا پنج دقیقه است.
مرحله دوم: پیش‌خوانی ثانویه
حال که کمی با محتوا و فضای کلی کتاب آشنا شدیم، بیست تا سی‌صفحه نخست کتاب را مطالعه میکنیم. البته نه با تمرکز و دقت زیاد. در این مرحله نیز، هدف‌مان فقط آشنایی بیشتر با کتاب است. می‌خواهیم مغزمان بیشتر با کتاب و مطلب‌های آن احساس راحتی و خودمانی‌بودن پیدا کند. نگاهی سریع به بیست تا سی‌صفحه نخست، دقت در تیترها و زیرتیترها و پاراگراف‌های شروع و پایان هر صفحه در مدت زمانی بین سه تا هفت دقیقه، اقدام‌هایی است که در مرحله پیش‌خوانی ثانویه انجام میدهیم.
مرحله سوم: سؤال‌گذاری
سؤال نقش قلاب را دارد؛ یعنی وقتی از مطلب‌هایی که می‌خوانیم، سؤال طرح کنیم، پاسخ آن‌ها به ذهنمان قلاب می‌شود و ماندگاری آن در حافظه‌مان به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. چنانچه کتاب یا مطلبی که می‌خوانیم، از قبل سؤال‌هایی درباره آن مطلب وجود دارد، برای مثال تست‌های کنکور، نخست باید آن سؤال‌ها را مرور کنیم و سپس متن اصلی را بخوانیم. چنانچه سؤالی برای آن مطلب نیست، خودمان باید نقش طراح سؤال را ایفا کنیم و برای بیست تا سی‌صفحه‌ای که مطالعه کرده‌ایم، بین پنج تا هفت سؤال طراحی میکنیم. هدف اینست مغزمان باز هم با محتوا و موضوع کتاب بیشتر و بیشتر آشنا شود و ارتباط و درک بهتری از کتاب پیدا کند.
مرحله چهارم: تندخوانی
بعد از سه مرحله نخست، حالا نوبت مطالعه است. یادمان باشد هدف‌مان استفاده بهتر از زمان و خواندن مطلب‌های بیشتر همراه با درک مطلب بیشتر است. اصل‌های تندخوانی را مدنظر قرار میدهیم و مطالعه را آغاز میکنیم.
برای اطلاعات بیشتر درباره تندخوانی، مقاله «تندخوانی و تقویت حافظه: از مبتدی تا حرفه‌ای» را بخوانید.
مرحله پنجم: تست‌زنی
در این مرحله، باید بتوانیم سؤال‌هایی که طرح کرده‌ایم یا تست‌هایی که مرتبط با مطلب خوانده‌شده طراحی شده است، پاسخ دهیم.
مرحله ششم: مایندمپ
کشیدن نقشه ذهنی یا مایندمپ برای مرور مطلب‌های خوانده‌شده و به‌خاطرسپاری و نیز به‌خاطرآوری آن‌ها تأثیر چشمگیری دارد. تونی بوزان برای نخستین بار، موضوع نقشه ذهنی را مطرح کرد. ازآنجاکه ساختار نقشه ذهنی با ساختار مغز تطابق و هماهنگی دارد، با استفاده از مایندمپ، مطلب‌های خوانده‌شده بهتر و دقیق‌تر در ذهن می‌ماند. برای مرور، نیازی نیست دوباره تمام کتاب را از صفحه نخست تا پایان بخوانیم. فقط کافیست مایندمپ مطلب‌های خوانده‌شده را مرور کنیم.
مرحله هفتم: تداعی و امتحان
نخستین اقدام بعد از کشیدن نقشه ذهنی، مرور سریع آنست و اینکه بلافاصله آن را برای یک نفر دیگر توضیح دهیم یا دست‌کم برای خودمان، بدون مراجعه به کتاب و فقط با استفاده از همان مایندمپ، شرحی از مطلب‌های خوانده‌شده را توضیح دهیم.
اهمیت مرورکردن
پژوهش‌ها نشان می‌دهد چنانچه مطلبی را به خوبی یاد بگیریم، می‌توانیم فراموشی آن مطلب را به صفر برسانیم.
مرورکردن مهم‌ترین عامل برای رهایی از فراموشی است. تمام تکنیک‌ها و راهکارها و نکته‌های مرتبط با به‌خاطرسپاری یک‌طرف، این راهکار هم یک‌طرف.
مرورکردن به طور مداوم، موجب می‌شود میزان فراموشی کمتر و کمتر شود. البته زمان نخستین مرور بسیار مهم است. به اعتقاد تونی بوزان، بلافاصله بعد از یادگیری مطلب جدید، باید مرور انجام شود. زمان مرور نخست، نباید بیش از ۲۰دقیقه بعد از یادگیری طول بکشد.
روش لایتنر
لایتنر، روشی را ابداع کرد که براساس آن پس از پنج مرحله مرور مطلب، فراموشی به طور تقریبی از بین می‌رود و یادگیری ماندگار می‌شود. فاصله زمانی بین مرورها، توان‌های عدد دو است؛ یعنی دو، چهار، هشت، شانزده، … . بنابراین نخستین مرور، باید یک روز بعد از مطالعه انجام شود. مرور دوم، باید دو روز بعد از نخستین مرور انجام شود. سومین مرور، چهار روز بعد از مرور دوم، چهارمین مرور نیز هشت روز بعد از سومین مرور و در نهایت پنجمین مرور، شانزده روز بعد از مرور چهارم انجام می‌شود. با این روش، بعد از ۳۱ روز و ۵ بار مرور هر مطلب، فراموشی آن مطلب بسیار کم می‌شود.
برای یادگیری تکنیک‌های تقویت حافظه و به‌خاطرسپاری و یادآوری سریع مطلب‌ها و عددها و شماره‌ها می‌توانید همین الان دوره تصویری و غیرحضوری «تقویت حافظه: از عادی به عالی» را تهیه کنید.
مرور مطلب قبل از خواب
براساس یافته‌های پژوهشگران، قبل از خواب یکی از زمان‌‌های بسیار مناسب برای مرور است؛ چون مغز ما بعد از آن در معرض هجوم اطلاعات یا فعالیت‌های دیگر نیست و می‌تواند به طور مؤثر اطلاعات آموخته‌شده را پردازش و سازمان‌دهی کند و به خاطر بسپارد.
این مقاله متناسب با یافته‌های جدید به‌روزرسانی می‌شود.
دکتر مجید نعیم‌یاوری
هر چی برای یادگیری وقت بیشتری بذاریم از اون طرف کمتر وقت میذاریم برای به یادآوردن .
بیشتر وقت ها ما یادگیری چیزهای غیر مهم مثلا اهنگ های بی معنی و بی فایده رو به خوبی انجام میدهیم و تکرار میکنیم ولی برای چیزهای مهم همچین وقتی نمیذاریم .
مطلب مفیدی بود